انتقاد I چگونه باید انتقاد کنیم تا مخاطب از ما ناراحت نشود؟

انتقاد به چه معنایی است؟ تفکر انتقادی چیست؟ انتقاد موثر و تاثیرگذار دارای چه ویژگی‌‌های منحصر به فردی است؟ به طور کلی انتقاد به معنای بیان نکات مثبت و منفی درباره‌ی یک موضوع یا شخص خاصی است. بعضی از افراد نسبت به انتفاد نگاه خوبی ندارند چرا که آن را نصیحت و ایراد گرفتن می‌دانند. در حالی که اگر انتقاد به صورت اصولی و درست و با توجه به اصل مفهومی کلمه صورت بگیر، هیچ یک از این موارد پیش نخواهد آمد. در این مقاله می‌خواهیم درباره تفکر انتقادی و اصول انتقاد کردن صحبت کنیم. پس با این مقاله مایندینو همراه باشید.

آداب انتقاد

برعکس باور بیشتر افراد انتقاد بیان تقصیر و صرفا اشتباه و بدی یک شخص یا یک موضوع خاص نیست. اگر انتقاد به درستی صورت گیرد باید هم نکات مثبت و هم نکات منفی به صورت سازنده بیان شوند. انتقاد اغلب گفت‌و‌گویی ناخوشایند است. در حالی که می‌تواند با به کارگیری اصول درست به صحبتی دوستانه و مفید تبدیل شود. بسیاری از افراد همیشه با آغوشی باز انتقاد دیگران را می‌پذیرند زیرا معتقد هستند انتقاد باعث رشد شخصیتی و فردی می‌شود. زمانی که ما نکات مثبت و منفی خودمان را از زبان دیگران و از دید کسی جز خودمون بشنویم می‌توانیم بر روی آن‌ها تمرکز کنیم. نکات منفی را در خود حذف و سعی کنیم نکات مثبت را بیشتر و بهتر در خود تقویت کنیم.

به طور کلی درباره اکثر موضوع‌ها این روش صدق پیدا می‌کند. مشکل اینجا است که موضوع نقد کردن به درستی در بین مردم جا نیوفتاده است و اکثر مردم آن را اشتباه و با مفهوم صرفا بیان نکات منفی معنا می‌کنند. در مقابل افرادی که دارای تفکر انتقادی هستند و آن را می‌پذیرند؛ دسته‌ای دیگر هستند که هرگز انتقادپذیر نیستند. این افراد معتقد هستند خودشان از همه برتر و بهتر هستند پس در نتیجه کسی حق ندارد نکات منفی یا مثبت آن‌ها را بیان کند.

حکیم ارد بزرگ:

نقد کننده‌ایی که نکات درست و مثبت را نمی‌بیند، و مدام از زشتی‌ها و اشتباهات دیگران سخن می‌گوید، حرافی بیش نیست.

تفکر انتقادی

تفکر انتقادی فرآیندی است که از نظر فکری بصورت فعالانه و ماهرانه مفهوم‌سازی، به کارگیری، تجزیه و تحلیل و یا ارزیابی اطلاعات جمع‌آوری شده (از مشاهدات، تجربه‌ها، تأمل‌‌ها، استدلال‌ها یا ارتباطات به عنوان راهنمای باور و عمل) ارزیابی می‌شود.

این مستلزم بررسی ساختارها یا عناصر فكری است كه در همه استدلال‌ها مستتر است. تفکر انتقادی را می‌توان دارای دو مولفه دانست: 1) مجموعه‌ای از مهارت‌ها در تولید و پردازش اطلاعات و باورها و 2) عادت استفاده از این مهارت‌ها برای هدایت رفتار، بر اساس تعهد فکری. بنابراین باید در تقابل با موارد زیر قرار گیرد: 1) صرف کسب و نگهداری اطلاعات به تنهایی زیرا شامل روشی خاص برای جستجو و درمان اطلاعات است. 2) داشتن فقط مجموعه‌ای از مهارت‌ها زیرا شامل استفاده مداوم از آن‌ها است. و 3) صرف استفاده از آن مهارت‌ها (به عنوان تمرين) بدون پذيرش نتايج آن‌ها.

تفکر انتقادی از هر نوع هرگز در هیچ فردی جهانی نیست. همه در معرض اپیزودهایی از تفکر بی‌انضباط یا غیر‌منطقی قرار دارند. بنابراین کیفیت آن به طور معمول درجه‌ای است و از جمله سایر موارد، به کیفیت و عمق تجربه در یک حوزه خاص تفکر یا با توجه به دسته خاصی از سوالات بستگی دارد. هیچ کس متفکر انتقادی نیست، بلکه فقط تا فلان درجه، با فلان بینش و نقاط کور، مشمول گرایش‌های فلان به خودفریبی است. به همین دلیل، توسعه مهارت‌ها و مهارت‌های تفکر انتقادی یک تلاش مادام‌العمر است.

کاربرد تفکر انتقادی در زندگی

تفکر انتقادی تفکری خود هدایت شده و منضبط است که سعی می‌کند در بالاترین سطح کیفیت به روشی منصفانه استدلال کند. افرادی که انتقادی فکر می‌کنند بطور مداوم سعی در زندگی منطقی و همدلانه دارند. آن‌ها کاملاً از ماهیت ذاتی ناقص تفکر انسان که بدون کنترل رها می‌شود آگاه هستند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا از قدرت تمایلات خودمحوری و اجتماعی خود بکاهند. آن‌ها از ابزارهای فکری که تفکر انتقادی ارائه می‌دهد استفاده می‌کنند.( مفاهیم و اصولی که آن‌ها را قادر می‌سازد تفکر را تجزیه و تحلیل، ارزیابی و بهبود دهند.) آن‌ها کوشا هستند تا فضایل فکری صداقت فکری، فروتنی فکری، مدنیت فکری، همدلی فکری، حس عدالت فکری و اعتماد به عقل را توسعه دهند.

آن‌ها می‌فهمند که هر چقدر هم به عنوان متفکر، ماهر باشند، همیشه می‌توانند توانایی‌های استدلال خود را بهبود ببخشند و در بعضی مواقع گرفتار اشتباهاتی در استدلال، غیر منطقی بودن انسان، تعصبات، تحریفات، قوانین و تابوهای اجتماعی پذیرفته شده بدون انتقاد و منافع شخصی می‌شوند.

 آن‌ها تلاش می‌کنند تا از هر راهی که می‌توانند جهان را بهبود بخشند و به یک جامعه متمدن و منطقی‌تر کمک کنند. در عین حال، آن‌ها پیچیدگی‌های غالباً ذاتی در انجام این کار را تشخیص می‌دهند. آن‌ها از ساده اندیشی در مورد مسائل پیچیده پرهیز می‌کنند و تلاش می‌کنند حقوق و نیازهای دیگران را به درستی در نظر بگیرند. آن‌ها پیچیدگی‌ها را در توسعه به عنوان متفکر تشخیص می‌دهند و خود را متعهد می‌دانند که در طول زندگی به پیشرفت خود ادامه دهند. آن‌ها اصل سقراطی را تجسم می‌بخشند: زندگی متفکرانه ارزش زیستن را ندارد. زیرا آن‌ها می‌فهمند که بسیاری از زندگی‌هایی که تفکر نشده در کنار هم منجر به جهانی غیر‌انتقادی، ناعادلانه و خطرناک می‌شود.

ویزگی‌های متفکر انتقادی

یک متفکر انتقادی خوب پرورش یافته دارای ویزگی‌های بارز و مهمی است. که به طور خلاصه عبارت‌اند از؛

✔ سوالات و مشکلات حیاتی را مطرح و آن‌ها را به وضوح و دقیق تنظیم می‌کند.

✔ اطلاعات مربوطه را جمع‌آوری و ارزیابی می‌کند. با استفاده از ایده‌های انتزاعی برای تفسیر آن، به نتیجه‌گیری و راه حل‌های مستدل می‌رسد، و آن‌ها را بر اساس معیارها و استانداردهای مربوطه آزمایش می‌کند.

✔ با ذهنیت آزادانه در درون سیستم‌های تفکرِ جایگزین می‌اندیشد. در صورت لزوم پیش‌فرض‌ها، پیامدها و پیامدهای عملی آن‌ها را تشخیص و ارزیابی می‌کند.

✔ در کشف راه حل برای مشکلات پیچیده به طور موثر با دیگران ارتباط برقرار می‌کند.

آداب انتقاد

هر کس برای اطمینان از اینکه بهترین عملکرد را دارند، به بازخورد نیاز دارد. از یک رستوران در مورد کیفیت غذا و کارکنان آن‌ها گرفته، تا یک شرکت هواپیمایی درباره خدمت خود مانند سهولت رزرو، ورود به سیستم و مفید بودن کارکنان هواپیمایی.

این موضوع درمورد زندگی شخصی شما نیز صادق است. بازخورد خوب، از جمله انتقاد سازنده، برای پیشرفت هر فردی ضروری است. از این گذشته، شما می‌توانید از اشتباهات خود درس بگیرید و در صورت عدم آگاهی از خطای خود، پیشرفت می‌کنید.

زلاتان ایراهیموویچ

فوتبالیست

وقتی دیگران از من انتقاد می‌کنند، به جای اینکه سرم را پایین بیندازم، به من انرژی می‌دهد که حتی بیشتر تلاش کنم.

قوانین اصلی برای انتقاد سازنده

قوانین اصلی برای سازنده ساختن انتقاد، تمرکز بر عملکردها یا رفتارهای شخص است، نه شخصیت او. شما همچنین باید به آینده نگاه کنید و نه به گذشته. هدف اصلاح است و نه، مجازات.

مردم اصولا فکر می‌کنند دیگران به کسی انتقاد می‌کنند که مرتکب اشتباهی شده است. این کلمه بیانگر عدم تایید است. افراد آسیب‌پذیر و حساس در برابر انتقاد واکنش بدی نشان می‌دهند زیرا باعث احساس بی‌ارزشی و تحقیر آن‌ها می‌شود. به همین ترتیب، افرادی که احساس عزت نفس ندارند، نسبت به انتقاد واکنش دفاعی نشان می‌دهند و ممکن است ناراحت و عصبانی شوند.

 واکنش اکثر مردم در برابر انتقاد، دفاعی است مگر اینکه نقد مستقیم، آشکار و خاص باشد. و مگر اینکه قصد کمک به فرد برای پیشرفت باشد. افراد قاطع اگر انتقادی نسبت به موضوعی داشته باشند و هدف آن‌ها سازنده و مفید باشد، به پیشواز انتقاد می‌روند.

آبراهام لینکلن:

کسی حق انتقاد کردن دارد که تمایل به کمک کردن داشته باشد.

فقط به این دلیل که می‌دانند انتقاد باعث رویارویی می‌شود؛ به این معنی نیست که باید از آن اجتناب کنید. اما این بدان معناست که شما باید در مورد دلایل خود صریح و روشن بگویید. گاهی اوقات مردم فقط به دلیل بدخلقی، برای رفع ناامنی‌های خود، حسادت، یا اینکه می‌خواهند احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند نقد می‌کنند.

هنگامی که روشن شدید که انتقاد به دیگران برای ایجاد تغییر مفید است، اگر به او خاطرنشان نکنید، به او لطفی نمی‌کنید. نقد سازنده نشان می‌دهد که برای شخص مقابل ارزش قائل هستید.

«نکات اساسی در هنگام انتقاد»

هم‌اکنون که نیاز انتقاد را به خوبی درک کردید لازم است ترفندهایی را در هنگام انتقاد کردن پیاده کنید. با رعایت نکاتی که در ادامه بیان می‌شود مانند؛ جلوگیری از تعمیم، استفاده از مثال‌های خاص، تشویق طرف مقابل برای پذیرش کامل اعمال خود و غیره شما می‌توانید انتقادی سازنده و موثر داشته باشید بدون اینکه طرف مقابل شما ناراحت و یا عصبانی شود.

✅زمان مناسب را در نظر بگیرید!

بهتر است در اسرع وقت با مشکلات مقابله کنید. اجازه دهید همه چیز آرام شود و سکون پیدا کند. زمانی که عصبانی یا خسته هستید اصلا به انتقاد نپردازید.

✅مکان مناسب را انتخاب کنید!

 انتقاد از شخصی در مقابل دیگران بی‌رحمان و غیراخلاقی است. ممکن است احساس کنید که از بازی با مخاطب لذت می‌برید؛ اما باید بدانید این رفتاری قلدرانه و دور از شعور است.

✅زبان بدن آرامی داشته باشید!

بررسی کنید که زبان بدن شما آرام است و صدای شما کم و دلپذیر است. اگر تُن صدایتان بیش از اندازه بالا باشد و یا زبان بدنتان عصبی و مشوش باشد مطمئنن انتقاد سازنده‌ای نخواهید داشت.

✅سعی کنید با یک جمله مثبت شروع کنید!

 برای مثال با جمله؛ “من از برنامه شما قدردانی می‌کنم” صحبت را آغاز کنید. مطمئن شوید جمله‌ای که به کار می‌برید منحصر به فرد است. به این دلیل که استقاده از جملات تکراری و دروغین بسیار از لحن و حالات شما مشخص است و خود باعث ایجاد ناراحتی می‌شود. پس تلاش کنید در بیان تعریف و تمجید در وهله اول صادق باشید و سپس جمله‌ای به یاد ماندنی را بیان کنید.

✅از رفتار انتقاد کنید نه از شخص!

با گفتن جملاتی مانند “شما تنبل هستید” شخصیت فرد را زیر سوال نبرید. در بیان انتقاد خود دقت کنید. استفاده از کلمات بسیار مهم هستند. باید با بیان نکات ظریف منظور خود را بیان کنید. برای مثال به جای جمله قبل اینگونه بگویید؛ “این هفته دو بار دیر رسیده‌اید.” با گفتن این جمله از دیر رسیدن شخص مورد نظر انتقاد کرده‌اید و نه، از شخصیت‌اش.

✅احساسات خود را بیان کنید!

“من از کار شما در  کلاس ناامید شدم” با بیان این جمله شما احساسات خود را صادقانه بیان کرده‌اید. درواقع شما احساس خود را به صورت مناسب بیان کرده‌اید و به طرف مقابل خود فهمانده‌اید که می‌خواهید رابطه خود را با او حفط کنید و فقط صرفا از این رفتار او ناراحت شده‌اید و به آن منتقد هستید.

✅به پاسخ  طرف مقابل گوش فرا دهید!

بعد از بیان انتقاد خود به صحبت‌های طرف مقابل به خوبی گوش دهید.و سپس آن را به زبان دیگر ترجمه کنید: “شما می‌گویید که متوجه این موضوع نشده‌اید؟”

✅راه حل بیان کنید!

تغییر رفتار خاصی را از طرفِ مقابل خود بخواهید؛ یا با بیان پیشنهادهایی، راه‌هایی را برای بهبود موضوعی که به آن منتقد هستید بیان کنید.

حکیم ارد بزرگ:

آنکه ایراد می گیرد و راه درست را نشان نمی دهد ، یاوه گویی بیش نیست.

✅بازخورد خود را مدیریت کنید!

اگر آن‌ها انتقاد شما را پذیرفتند، درباره عواقب مثبت آن شروع به صحبت کنید. همچنین تصمیم بگیرید که اگر موافق نقد شما نبودند چه کاری انجام می‌دهید. فراموش نکنید اگر انتقاد شما را نپذیرفتند و یا اگر موافقت کردند اما هیچ تغییری در آن‌ها احساس نکردید؛ در این مرحله لازم نیست پیامدهای منفی را بیان کنید.

✅بی‌درنگ انتقاد کنید!

سعی کنید دقیقا بعد از واقعه‌ای که به موضوع انتقاد شما مربوط می‌شود؛ نقد را بیان کنید. این موضوع مهم است؛ زیرا تضمین می‌کند که واقعیت‌ها و مسائل هنوز در ذهن هر دو شما تازه هستند.

✅پیش‌داوری نکنید!

قبل از بیان انتقاد به هیچ وجه کسی را قضاوت نکنید. از همان ابتدا از طرف مقابل خود بخواهید موضوع را توضیح دهد. افراد در مقابل قضاوت ناخودآگاه عصبی می‌شوند و در برابر شما رفتاری پرخاشگرانه بروز می‌دهند. پس سعی کنید قدم‌هایی آسته بردارید.

✅اطمینان حاصل کنید که انتقاد واضح و مشخص است!

از آنجا که دریافت انتقاد برای اکثر افراد دشوار است و احتمال سوتفاهم وجود دارد، پس در هنگام بیان نقد خود تمام جوانح را بررسی کنید که موضوع به درستی توسط طرف مقابل درک شده باشد.

✅پایانی مثبت داشته باشید!

مکالمه را با یک جمله مثبت به پایان برسانید. به عنوان مثال؛ می‌توانید اطمینان خود را از صلاحیت کلی کارمند برای انجام کار اعلام کنید. در صورت امکان، از ستایش برای انتقاد استفاده کنید. استفاده از جملات مثبت به طرفِ مقابل شما کمک می‌کند تا بدون ناراحت شدن گفته‌های شما را بپذیرد و بر روی گفته‌های شما تامل کند  تا متوجه شود شما در واقع به سادگی می‌خواهید به بهتر شدن او کمک کنید.

مایندینو؛ اندیشه‌ای نو!

به طور کلی انتقاد به بیان نکات مثبت و منفی گفته می‌شود. در بیان انتقاد مثبت و سازنده باید نکات مهمی را مورد توجه قرار داد تا ضمن تاثیرگذاری بیشتر، طرف مقابل از ما دلخور و یا ناراحت نشود. در این مقاله سعی کردیم درباره‌ی راهکارهای منحصر به فرد انتقاد کردن همچون؛ انتخاب زمان و مکان مناسب، نقد بر رفتار مورد نظر و نه شخصیت طرف مقابل، بیانی واضح و روشن و به دور از ابهام و سایر موارد صحبت کنیم. امیدواریم توانسته باشیم به شما کمک کرده باشیم تا انتقادی اصولی و به دور از کدورت داشته باشید. سپاس از اینکه تا پایان این مقاله‌ی آموزشی با مایندینو همراه بودید.

آیا شما فرد انتقادپذیری هستید؟ معمولا انتقاد خود را برای تاثیرگذاری بیشترچگونه و با چه ترفندهایی بیان می‌کنید؟

(لطفاً دانسته‌ها و تجربه‌های خود را در این زمینه برای ما در قسمت نظرات بنویسید.)